قلم

میرمحمود موسوى سخنان خود را با این پرسش شروع کرد که "وقتى از ترکیه جدید صحبت مى کنیم، مرادمان از نو و جدید چیست و تغییرات ظاهرى ترکیه از چه عمقى برخوردار است؟" وى در این باره گفت: یکى از اصلى ترین موضوعات این است که آنچه درترکیه مى گذرد اگرچه جریانى جدید به حساب مى آید اما نمى توان قسم خورد که این جریان به همین نحو باقى خواهد ماند.

وى در تشریح شاخص هاى تحولات ترکیه گفت: ما تا یک ماه پیش ترکیه اى داشتیم که در فضایى دیگر تنفس مى کرد و در یک ماه اخیر در فضایى متفاوت. همین طور که ما ایرانى ها نیز وضعیت داخلى مان متاثر از وضعیت اطراف در خاورمیانه و شرق آسیا و کشورهاى آفریقایى و... است.

مدیرکل پیشین آسیاى غربى وزارت خارجه اضافه کرد: وقتى به عرصه سیاسى ترکیه نگاه مى کنیم، چه گرایش هایى را مى توانیم مشاهده کنیم که زنده و فعال باشند؟ نباید لباس دوخته شده اى را بر تن این گرایش ها کنیم. چنانکه وقتى در ایران از لیبرالیسم حرف مى زنیم نباید همان تعبیر نهضت آزادى را مدنظر قرار دهیم. بنابراین زمانى که از حزب اسلام گرا در ترکیه سخن مى رانیم باید ببینیم از چه الگویى حرف مى زنیم؟

وى در ادامه به ویژگى هاى جریان ملى گرایى در ترکیه اشاره کرد و افزود: در ترکیه با یک جریان قوى ملى گرایى مواجهیم که متکى بر سوابق تاریخى است و در زمان آتاتورک موج عظیمى با خود آورد که مى خواست چشمش را بر گذشته ببندد. اما مى بینیم که آن گذشته هیچ وقت فراموش نشد.

موسوى ادامه داد: جریان دوم در ترکیه جریانى غربگراست که مختصات خودش را دارد و آن را هم نمى توان با غربگرایى در ایران شبیه دانست. غربگرایى در ترکیه متفاوت از موج غربى سازى در ایران زمان پهلوى بود و شدت عمل بیشترى داشت. اسلام ستیزى دوره آتاتورک بسیار بیش از ایران بود و در تغییر خط و... خودش را نشان داد. این جریان غربگرا همچنان براى رسیدن به ارزش هاى مختص خود تلاش مى کند.

وى جریان سوم را پان ترکیسم نامید و در این باره گفت: پان ترکیسم توجه به زبان و قومیت و سابقه ترکى را مدنظر دارد و معتقد است تمام ترک هاى دنیا از یک ریشه اند و باید متحد شوند. این جریان شاید در نگاهى بلندپروازانه به دنبال یک امپراتورى باشد. این نحله فکرى که خاستگاهش را پان ترکیسم قرار مى دهد، داراى ادبیات و رسانه ها و نهادهاى اجتماعى خاص خودش است.

گرایش چهارمى که میرمحمود موسوى از آن صحبت کرد، اسلام گرایى است. او در این باره گفت: گرایش اسلام گرایى در داخل خود زیرمجموعه هاى متنوعى دارد. این جریان بعد از هجمه عظیم آتاتورک، فشارها و محدودیت هاى سختى را متحمل شد و نهادهایش به شدت تضعیف گشت ولى به حیات خود ادامه داد و در دهه 50 و سپس دهه هاى 70 و 90 سیر نزولى و صعودى را از سر گذراند و سرانجام در انتهاى قرن 20 خود را به عنوان جریانى جدید معرفى کرد. این جریان کاملا نهادینه شده و در خارج از ترکیه نیز به حیات خود ادامه مى دهد؛ مثل آلمان.

موسوى تاکید کرد: تصور نمى کنم جز عده اى متوهم ، بتوان کسى را پیدا کرد که آرزوى زنده شدن امپراتورى عثمانى را داشته باشد. ما در ایران هم کسانى را داریم که خواب امپراتورى کهن ایران را مى بینند. البته این مساله نافى میل به توسعه و گسترش مرزها نزد ترک ها نیست اما واقعیت جهان امروز اجازه ظهور چنین قدرت هایى را نمى دهد. برخى از این گرایشات زاییده احساسات تحقیر شده اى است که در ایران نیز نظیرش یافت مى شود.

سفیر پیشین ایران در پاکستان و هند به اوج گیرى حزب عدالت و توسعه در جامعه ترکیه اشاره کرد و افزود: در وهله اول باید ببینیم این حزب چگونه وارد صحنه شد؟ ما در دهه هاى 70 و 90 حزبى به این نام نداریم. احزاب مختلفى با اسامى گوناگون درست مى شود و منحل مى شود و با امواج سهمگین ضد اسلامى روبرو مى شود. اما آقاى اردوغان در سمت شهردار استانبول بسیار موفق بود و این عملکرد مطلوب در اوج گیرى او تاثیر فراوانى داشت. دومین علت موفقیت اردوغان، پاک بودن اوست. مجموعه وى به عنوان مجموعه اى پاک و سالم وارد صحنه شد و دست به عمل زد و به هیچ ترتیب نتوانستند او را زیر سوال ببرند. سومین نکته اى که باعث ظهور حزب عدالت و توسعه شد، ضعف سایر جریان ها و افرادى مثل اجویت و دمیرل بود که امتحانشان را پس داده بودند و در عرصه هاى اجتماعى و اقتصادى موفق نبودند. در آن دوران، سوءمدیریت ها و فساد ادارى و دخالت هاى ارتش، لطمه هاى شدیدى به جامعه وارد کرد و تورم را افزایش داد؛ سفره هاى مردم کوچک شد و وضع اقتصادى به شدت رو به وخامت گذاشت.

میرمحمد موسوى به دوران بعد از روى کار آمدن حزب عدالت و توسعه پرداخت و گفت: وقتى این حزب به قدرت رسید، اعلام کرد به سکولاریسم ترکیه مقید است و نباید از این بابت واهمه اى به دل راه داد. این حزب ارتش را هم بلافاصله تحدید نکرد ولى به تدریج محدودیت و کاستن از دخالت آن را آغاز کرد و راه خودش را پیش گرفت. این دولت موفق شده است از نوامبر 2002 تاکنون رشد قابل ملاحظه اى عاید ترکیه کند و تورم دو رقمى را به هفت درصد (آخرین رقم اعلام شده) برساند. درآمدها و صادرات به شدت بالا رفته و اشتغال و سایر شاخص ها رو به رشد بوده است. ترکیه در قیاس با گذشته خود و نیز با درنظر گرفتن آمارهاى اروپایى، موفق ترین کشور اروپایى بوده است.

وى در پایان تصریح کرد: در حوزه هاى اجتماعى و فرهنگى و دینى، باید بگوییم که با وجود غلبه جمعیتى مسلمان ها، آزادى ها در ترکیه برقرار است. مجموع سیاست هاى حزب عدالت و توسعه به آنجا رسیده است که فقط طى دوماه گذشته توانسته محبوبیت خود را از 41 به 49.6 درصد برساند. این رقم البته متعلق به امروز است و باید دید تا خردادماه که زمان برگزارى انتخابات است چه روندى طى مى شود.

 منبع: دیپلماسی ایرانی