قلم

جریان شناسی عصر رسول اکرم ونقش آن در واقعه غدیر[1]

چکیده 

جـریـان هـای فـکـری و سـیـاسـی نـقش به سزایی در تحولات جامعه و نظام های سیاسی دارنـد. از هـمـیـن رو بـرای تحلیل مسائل تاریخی  از جریان های مختلف در گستره تـاریـخ ، شـنـاخـت مـاهـیـت ، اهـداف و عـمـلکـرد آنها امری ضروری است، تا بتوان حق را از باطل و باطل را از حق تشخیص داد، در این بین تحلیل وقایع تاریخی صدر اسلام به شناخت موقعیت، فرهنگی اعتقادی صدر اسلام دارد تا با شناخت گروهها و قبایلی که در مکه و هنگامه نزول وحی وجود داشته و در تفکرات و اندیشه تازه مسلمانان قبل از اسلام آوردنشان جا خوش کرده بودند و بعد از مسلمان شدن آنان نیز آنان را به حال خود نگذاشته و عاملی برای وسوسه های شیطانی بوده است مورد بررسی قرار دهیم که در تاریخ عربستان علاوه بر بحث قوم و قوم گرایی، بحث دین و مذهب و مبارزات برای کسب آبرو و احترام نیز میان آنان، باعث شده بود که آنان به صورت یک قوم وحشی معرفی گردند. هـدف ایـن نـوشـتـار آشـنـایـی اجـمـالی بـا جـریـان هـای دوران رسـالت رسول خداست اجمالا به بررسی عملکرد مؤ منین به عنوان جریان حق و طرفدار پیامبر در قـالب دو گـروه مهاجر و انصار و نیز جریان های مخالف در قالب شرک ، کفر و نفاق می پردازد و ویژگیها و عملکرد هر یک را بیان می کند.

کـلیـد واژه هـا: جـریان شناسی ، حق ، باطل ، حزب اللّه ، حزب شیطان ، مؤ منین ، مشرکین ، کفار، یهود، مسیحیت ، منافقین

مقدمه

در کـالبد شکافی انسان ، به سه لایه وجودی در هم تنیده بر می خوریم : لایه زیرین و بـنـیـادیـن انـسان که در برگیرنده اندیشه ، افکار و اعتقادات اوست ؛ لایه میانی که از عـواطـف و احـسـاسـات و کـشـش های درونی اش تشکیل می شود و لایه بیرونی و ظاهری که رفتارهایش ‍ آشکارا از آن سر می زند.ایـن سـه لایـه بـه تـرتـیـب بـیانگر بینش ، گرایش و کنش انسان است ، که به صورت مـنـطـقی بر هم مترتب اند؛ یعنی انسان با اندیشیدن درباره مسئله ای ، به صحت و سقم آن بـاورمـنـد مـی شود. سپس با حکم به اینکه انجام یا ترک آن به مصلحت اوست ، گرایش و کشش به فعل یا ترک آن پیدا کرده ، درباره آن تصمیم می گیرد. آنگاه با استفاده از قوا و ابزار در دسترس به اقدام عملی مبادرت می ورزد.

بـا تـوجـه بـه ایـن مـراتـب است که وقتی بعضی رهبران و اندیشمندان ، اندیشه ها را در حـوزه فـردی و اجـتـمـاعی ، طرح و تبیین می نمایند، مقبولیت اجتماعی یافته ، طرفدارانی پـیـدا مـی کـنـد. بـا تـجـلی عـیـنـی آن افـکـار و انـدیـشه ها در بستر اجتماع ، گروه هایی شـکـل مـی گـیـرنـد که ضمن برخورداری از فرهنگ مشترک ، در جهت دستیابی به اهداف از پـیـش تـعـیـیـن شـده تـلاشی مشترک را آغاز می کنند و موجبات تحولات گوناگونی را در زنـدگـی جمعی فراهم می سازند. به این دسته از تفکرات با توجه به حوزه عملکرد و تاءثیر گذاری شان ، جریان فکری ، سیاسی ، اجتماعی و... گفته می شود.

در این نوشتار ضمن بیان حق و باطل و برخورد همیشگی این دو جریان در طول خلقت انسانی، خواننده را به این سمت می خوانیم تا خود حق وباطل را در این نوشتار و این جریان شناسی تشخیص داده و سره از ناسره را برای خود جدا سازی نماید، هدف نوشتار آشنایی مخاطبین خود برای توجه به حق و شناخت حق برای اینکه خواننده خود بتواند با شناخت حق باطل را از آن جدا کرده و غربالی ساخته برای جدا سازی باطل. همچنین در صدد پاسخ به این سؤال است که در جریان شناسی غدیر چگونه می توانیم با تحلیل تاریخی و با توجه کمتر به احادیث و روایات و به صورت یک جریان شناسی به واقعیت ها نزدیک و حقیقت را از دل آن بیرون کشید.